KORTYZON KRYSTALICZNY - ostrzeżenie!
W ostatnich czasach pojawiły się doniesienia o stosowaniu kortyzonu krystalicznego w zabiegach estetycznych nosa.
Warto przyjrzeć się temu zagadnieniu bardziej wnikliwie.
Na początek kilka faktów
Kortyzon to hormon steroidowy z grupy glikokortykorydów, syntetyzowany w obrębie kory nadnerczy. Wykazuje on bardzo silną aktywność po przemianie w procesie hydroksylacji w tkankach do hydrokortyzonu, czyli kortyzolu, przy udziale enzymu dehydrogenazy 11beta-hydroksysterydowej typu 1.
Kortyzon i kortyzol (hydrokortyzon) zostały wyizolowane z kory nadnerczy w 1939 roku przez Tadeusza Reichsteina i Edwarda Kendalla. W 1948 roku po raz pierwszy użyto kortyzolu w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów, co ogłoszono jako „cud kortyzolowy”.
W 1950 roku Wendler dokonał całkowitej syntezy hydrokortyzonu. W tym samym roku Reichstein, Hench i Kendall za swoje odkrycie otrzymali Nagrodę Nobla, a w 1952 roku rozszerzono zastosowanie hydrokortyzonu w dermatologii w terapii zapalnych chorób skóry.
W latach 70-tych iniekcje z kortyzonem były szeroko stosowane w laryngologii. Lek podawano do nosa w celu zmniejszenia małżowin nosowych oraz pooperacyjnych obrzęków okolicy nosa.
Już w latach 80-tych i 90-tych pojawiło się wiele doniesień o powikłaniach w postaci trwałej ślepoty na skutek embolizacji i/lub obkurczenia naczyń krwionośnych siatkówki i kosmówki.
W ostatnich 10 latach w literaturze ponownie można znaleźć doniesienia zastosowania kortykosterydów w celu zmniejszenia obrzęku i krwawych wybroczyn w okolicach nosa bezpośrednio po chirurgicznych korekcjach nosa, zarówno laryngologicznych jak i estetycznych.
Od wielu lat kortykosterydy stosowane są także w leczeniu blizn przerostowych i bliznowców. Każdorazowo jednak podanie tego leku jest poprzedzone wnikliwą analizą. Lekarz ze szczególną troską bierze pod uwagę zarówno działanie pozytywne jak i negatywne leku.
Jak działa kortyzon
Wpływ kortyzonu na organizm jest bardzo rozległy poprzez oddziaływanie na gospodarkę węglowodanową, białkową, tłuszczową i wodno-elektrolitową. Ponadto kortyzon cechuje znaczące działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i immunosupresyjne.
Podany miejscowo hamuje proliferację fibroblastów i keratynocytów wpływając na stopniową utratę kolagenu z tkanki tłuszczowej oraz warstwy rogowej naskórka doprowadzając do zmniejszenia grubości skóry, jej zanikowego wyglądu, z tendencją do tworzenia się rozstępów. Ponadto w obrębie naczyń krwionośnych dochodzi do zaniku tkanek podporowych, co skutkuje zmniejszeniem ich wytrzymałości. Prowadzi to do powstawania na skórze wybroczyn i łatwego tworzenia siniaków. W tkance tłuszczowej kortyzon nasila procesy lipolizy powodując uwalnianie do krwi glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych.
Działania niepożądane kortyzonu
Kortyzon krystaliczny zastosowany miejscowo może spowodować niepożądane reakcje w miejscu iniekcji, jak:
- ból, obrzęk, zaczerwienie skóry
- reakcje alergiczne
- ścieńczenie naskórka i skóry w miejscu aplikacji
- zmianę zabarwienia skóry, głównie przebarwienia
- obkurczenie naczyń krwionośny z martwicą skóry
- przypadku podawania w okolicę nosa istnieje ryzyko wystąpienia ślepoty
- zanik skóry, zanik tkanki podskórnej, zanik tkanki tłuszczowej, zanik tkanki chrzęstnej z powstaniem deformacji kształtu tkanek
Ostrzeżenie
W ostatnich latach pojawiły się informacje o stosowaniu kortyzonu krystalicznego w celu niechirurgicznej korekcji nosa. Podanie przezskórne w okolicy czubka nosa ma na celu jego zwężenie, wyszczuplenie oraz uniesienie.
Biorąc pod uwagę zarówno wiedzę teoretyczną jak i praktyczną należy uznać takie postępowanie za niebezpieczne i niezgodne ze sztuką lekarską.
Jego nierozważne stosowanie w okolicy nosa ze wskazań estetycznych budzi uzasadniony niepokój co do odległych skutków, w postaci zaniku chrząstek nosa, tkanki podskórnej i skóry.
W konsekwencji może dojść do nieodwracalnej deformacji kształtu nosa.
Dr n.med. Jerzy Kolasiński
Dr n.med. Małgorzata Kolenda
Członkowie PTChPRiE
Opracowano na podstawie:
- Retinal and choroidal embolization following soft-tissue maxillary injection of corticosteroids. Nianiaris NA, Mandelcorn M, Baker G: Can J Ophthalmol. 1995 Oct;30(6):321-3.
- Steroid use in rhinoplasty: an objective assessment of postoperative edema. Berinstein TH, Bane SM, Cupp CL, DeMarco JK, Hunsaker DH. Ear Nose Throat J. 1998 Jan;77(1):40-3.
- Blindness secondary to steroid injections into the nasal turbinates. Byers B. Arch Ophthalmol. 1979 Jan;97(1):79-80.
- Intranasal steroid injections and blindness: our personal experience and a review of the past 60 years. Moss WJ, Kjos KB, Karnezis TT, Lebovits MJ. Laryngoscope. 2015 Apr;125(4):796-800.
- Anaphylactic shock induced by intraarticular injection of methylprednisolone acetaty. Mace S, Vadas P, Pruzanski W. J Rheumatol. 1997 Jun;24(6):1191-4.
- Perioperative Corticosteroids reduce short-term edema and ecchymosis in rhinoplasty: a meta-analysis. Coroneos CJ, Voineskos SH, Cook DJ, Farrokyar F, Thoma A. Aesthet Surg J. 2016 Feb;36(2):136-46.
- Testing the effects of long-acting steroids in edema and ecchymosis after closed rhinoplasty. Gutierrez S, Wuesthoff C. Plast Surg. 2014 Summer;22(2):83-7.
- Role of steroids in reducing posoperative edema in rhinoplasty: a meta-analytic study. Youssef TA, Elibiary H, Amish KF. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2013 Mar;270(4):1189-93.
- Corticosteroid therapy in rhinoplasty. Kittel H, Masing H. Rhinology. 1976 Dec;14(4):163-6.
- Blindness as a complication of subcutaneous nasal steroid injection. Shafir R, Cohen M, Gur E. Plast Reconstr Surg. 1999 Sep;104(4):1180-2, discussion 1183-4.
- Retinal and choroidal vascular occlusion secondary to corticosteroid embolisation. Wilkinson WS, Morgan CM, Baruh E and Gitter KA. Br J Ophthalmol. 1989;73:32.
- Visual loss following intranasal anaesthetic injection. Savino PJ, Burde RM, Mils RP. J.Clin.Neuroophtalmol.1990;10:140.
- Retinal and choroidal microvascular embolism after intranasal costicosteroid injection. Whiteman DW, Rosen DA, Pinkerton RM. Am. J. Ophthalmol. 1980;89:851.
- Visual loss after intranasal corticosteroid injection: incidence, causes and prevention. Marby RL. Arch Otoparyngol. 1981;107:484.
- Intranasal steroid injections: indications, technique, results, complications. Baker DC. Laryngoscope. 1979;89:998.